‘KOÇ ÜNİVERSİTESİ – STAVROS NIARCHOS VAKFI, GEÇ ANTİK ÇAĞ VE BİZANS ARAŞTIRMALARI MERKEZİ’ (GABAM), Koç Üniversitesi ve Stavros Niarchos Vakfı’nın destekleriyle 2015 yılı Ocak ayında Koç Üniversitesi Rumelifeneri Kampüsü’nde kurularak çalışmalarına başlamıştır. GABAM, Türkiye’de Bizans sanatı tarihi ve arkeolojisi konusunda kurulan ilk bilimsel araştırma merkezi olmuştur. 2023 yılında merkezin adı Koç Üniversitesi Sevgi Gönül Bizans Araştırmaları Merkezi olarak değiştirilmiştir.

Neden Bizans Araştırmaları Merkezi?

Geçmiş uygarlıklardan günümüze kalan kültür varlıkları, bütün insanlığın ortak mirası sayılmakta ve günümüz dünyasında toplumların en değerli zenginliklerinden biri olarak görülmektedir. Tarihin en eski çağlarından beri çok sayıdaki uygarlığa anayurt olan bugünkü Türkiye toprakları, kültürel mirasının zenginliği ve çeşitliliği bakımından Dünya’nın önde gelen ülkelerinden birisidir. Antik Çağ’ın sonlarından başlayarak bütün Ortaçağ boyunca on bir yüzyıl bu topraklarda varlığını sürdürmüş olan Bizans uygarlığı da, modern Türkiye’nin kültür mirasının önemli parçalarından birini oluşturmaktadır. Bizans uygarlığını tanımak, Anadolu ortaçağını tanımak; bu coğrafyayı süreç içersinde paylaştıkları, etkileşimde ve kültür alışverişinde bulundukları Selçuklu, Türk Beylikleri ve sonrasında Osmanlı uygarlıklarını tanımak açısından da önem taşımaktadır. Bizans uygarlığı modern Avrupa’nın kültürünün biçimlenmesine de katkıda bulunmuş, kültürel serpintileri günümüze kadar ulaşmıştır.

Merkez’in İstanbul’da kurulmuş olmasının da ayrı bir anlamı vardır: Bu kent, Roma İmparatoru I. Constantinus tarafından İmparatorluğun yeni başkenti olarak ilan edildiği İ.S. 330 yılından 1453 yılına kadar Bizans İmparatorluğu’na başkentlik yapmış, Bizans kültürünün oluşum ve gelişiminde başat bir rol oynamıştır.

Bugün, başta mimari olmak üzere Bizans uygarlığının kalıntılarının en yoğun olarak bulunduğu ülke Türkiye’dir. Bu nedenle Türkiye, özellikle de İstanbul Bizans çalışmaları bakımından önemlidir ve büyük bir bilimsel potansiyeli barındırmaktadır.

Amaç ve Etkinlikler

GABAM, bu önemli potansiyeli değerlendirmek düşüncesiyle kurulmuş bir bilimsel araştırma merkezidir. Merkez, Geç Antik Çağ ve Bizans olarak adlandırılan kültür dönemleri (yaklaşık olarak M.S. 3.–15. yüzyıllar arası) ile ilgili bilimsel çalışmalar ve etkinlikler gerçekleştirmeyi, ilgili disiplinlere evrensel ölçekte bilimsel katkı sağlamayı hedeflemektedir. Bu hedefini gerçekleştirmek üzere Merkez şu etkinliklerde bulunmaktadır:

  1. Bizans sanatı tarihi ve arkeolojisi ile ilgili ulusal ve uluslararası ölçekte bilimsel araştırma projeleri hazırlamak ve yürütmek, uygun gördüğü projeleri desteklemek;
  2. Tarih, arkeoloji, sanat tarihi, antropoloji, epigrafi, sosyoloji, felsefe gibi birçok bilim dalı ile işbirliği içersinde disiplinler-arası çalışmalar gerçekleştirmek;
  3. Koç Üniversitesi bünyesinde ilgili disiplinlerde doktora ve doktora sonrası araştırma bursları sağlamak;
  4. Amacı doğrultusunda bilimsel konferans, sempozyum ve çalıştaylar düzenlemek;
  5. Konusu ile ilgili alanlarda bilimsel yayınlar yapmak;
  6. Bizans uygarlığına ait kültürel varlıkların korunmasına ve tanıtılmasına katkı sağlamak, bu amaçla projeler oluşturmak ve uygun projeleri desteklemek.