Dr. Alexandre Varela – Gülgöze Mor Hadbşabo Kilisesi ve İkincil Şapelleri

Gülgöze Köyü (Süryanicede ‘Ainwerd) güneydoğu Anadolu’da Midyat yakınında tarihi Tur ‘Abdin bölgesinde bulunuyor. Bu alanda birçok Suriye Ortodoks kilisesinin ve genelde kuzey Mezopotamya ovasının kültürel mirasının anlaşılması açısından önemli birçok öğe bulunuyor. Önemli olmasına karşın, alan şimdiye kadar araştırmacılar tarafından ayrıntılı olarak incelenmedi. En önemi inceleme çalışması ise zengin heykel süslemelere ve güçlü bir koruyucu sur sistemine sahip önemli bir yapı olan Mor Hadbşabo Kilisesi’ne odaklanıyor. Saha inceleme çalışması, yayımlanmamış yazıtların ve edebiyat kaynaklarının incelenmesinin yanı sıra diğer dini binalarla karşılaştırmalar içeren proje, süslemeleri ve duvarları incelemeyi amaçlıyor. (Dönem: Eylül 2019 – Haziran 2020)

Dr. Milan Vukašinović – Anadolu’nun Sesleri: 13. Yüzyılda Anlatı Yoluyla Benlik ve Mekân Oluşturulması

Proje, 13. yüzyıldan kalma dört otobiyografik metin içinde benliğin oluşturulması için kullanılan anlatı stratejilerini araştırmayı amaçlamaktadır: Nikephoros Blemmydes, Michael VIII Palaiologos, Arsenios Autoreianos ve Kıbrıslı Gregory. Lembos sicil dairesi belgeleri, Anadolu’ya yerleşip onu inşa edenlerin bu anlatıların baş aktörleri olduklarını ortaya koyuyor. Ana fikir, Bizans’ın kendini modellemesi ve kendini temsili ile ilgili sabit kavramları ve tarihi alanı edilgen bir varlık olarak gören bilindik anlayışı yeniden incelemektir. Anlatı ile mekânsal uygulamalar, birbiriyle örtüşebilen ve etkileyebilen iki tür kültürel ve toplumsal eylem olarak gözlemlenecek. Bu iki uygulamayı bir arada analiz etmek, Bizans tarihinde kemikleşmiş olan kronolojik, coğrafi, jenerik ve teorik bölünmelerin ötesine geçerek 13. yüzyılda Anadolu’nun seslerini daha iyi anlamanın yolunu açacaktır. (Dönem: Eylül 2019 – Haziran 2020)

Dr. Hatice Demir / Antalya Kaleiçi’nde Bizans Mimari Yapılarının Etkisi, Selçukluların Gelişimi ve Osmanlı Kentleşmesinde Eski Kent

Antalya Kaleiçi’nde yer alan Bizans dönemi yapıları ile ilgili monografik çalışmaların sayısı sınırlıdır. Bu çalışmada Bizans dönemine ait dini yapıların Türk dönemi şehir dokusu, kentleşme, demografik yapı üzerindeki etkisi incelenmiştir. Dini yapılar hem Bizans hem de Türk döneminde şehirleşmenin ana hatlarını oluşturmuştur. Bu bağlamda, tarihi süreç içerisinde, dini mekanlar üzerine, yeni dini mekanlar inşa edilmiş ya da bir dini mabet başka bir dini mabede dönüştürülmüştür. Bu araştırma ile Antalya Kaleiçi Bizans dönemi dini yapılarının şehirleşme üzerindeki katkılarının neler olduğunu tespit etmek hedeflenmiştir. (Dönem: Mayıs 2019 – Kasım 2019)

Dr. Deniz Sever-Georgousakis – Kem Gözlere Karşı Önlem: Bizans’ın Taşınabilir Özel Koruma Nesneleri

Araştırma, Bizans’ın maddesel dünyasına yansıyan kötülüğe karşı koruyucu, manevi ya da sihirli/tıbbi koruma kavramına ve yüzyıllar boyunca Bizans’taki gelişimine odaklanmaktadır. Araştırmanın ayrılmaz bir parçası, koruma nesneleri üzerindeki görüntülerin ve yazıtların işlevini inceliyor. Görüntüler ile yazıtlar arasındaki bağlantıyı ve bunların kutsal metinler ile sözlü geleneklerde anlatıların aracıları olarak rollerini anlamak için antropoloji ve sanat tarihinden yararlanıyor. Bu nesnelerin incelenmesi, Bizans toplumunun korku ve beklentilerine ve de Bizanslıların günlük yaşamlarındaki endişeleriyle nasıl başa çıktıklarına dair bir fikir vermektedir. (Dönem: Eylül 2018 – Haziran 2019)

Dr. Nebojša Stanković / Orta Bizans Döneminde Konstantinopolis, Bitinya, Kapadokya ve Aynoroz’daki Manastır Kiliselerinin Narteskleri: Stoudite Manastır Sistemi İçinde Mimari ve Fonksiyon

Mimarlık tarihçisi (doktora, Princeton Üniversitesi) ve mimar (mimarlık yüksek lisansı, Belgrat Üniversitesi) olan Dr. Nebojša Stanković’in güncel araştırması, Orta Bizans (9. ila 12. yüzyıllar) manastır narteksini geniş bir coğrafi dağılım alanı içinde incelemeye yönelirken bu konuları daha da ileri götürüyor. Zamanın birçok önemli manastır merkezinde ve Stoudite manastır geleneği içinde narteksin şekli ile işlevi arasındaki benzerlikleri ve farkları araştırmayı amaçlayan çalışma hem mimariyi hem de yazılı kaynakları incelemektedir. Proje, işlevin mekânsal düzeni ve mimari formu ne ölçüde şekillendirdiğini araştırıyor. (Dönem: Eylül 2018 – Haziran 2019)

Dr. Antonios Botonakis / Bizans Müzik Aletleri

Dr. Botonakis, Atina Ulusal Kapodistrian Üniversitesi, Müzik Bölümünde, Bizans Müzikolojisi doktoru unvanı almıştır (2013) ve hem Doğu hem de Batı nota sistemlerinde müzik diplomaları bulunmaktadır. Projedeki görevi, Bizans Dönemine ait sayısız tarihi esere dayanarak Bizans İmparatorluğu’nda mevcut bulunan ve kullanılan müzik aletlerini incelemek ve bunlara ilişkin veri toplamaktır. Aynı zamanda bir web portali tasarlanması ve oluşturulması sürecinde de Bizans Müzik Aletlerinin ayrıntılı belgelemesinde görev alacaktır. Söz konusu web sayfası, araştırmacılar için tam entegrasyonlu bir veri tabanı, daha geniş kitleler içinse bir dijital sergi alanı gibi işlevlere sahip olacaktır. (Dönem: Kasım 2018 – Nisan 2020)

Dr. Roman Shliakhtin / İstanbul Kent Surları

Projedeki temel görevi Bizans ve Rus kaynaklarını tarayarak Bizans Dönemi ve Bizans sonrası dönemlerde İstanbul surlarına ilişkin verileri toplamaktır. Kaynak araştırmasına ek olarak, İstanbul surlarının duvar ve kule tanımların yapıldığı ayrıntılı yüzey araştırmalarına da katılmaktadır. Sonraki aşamada proje ekibi tarihi kaynak veri tabanını yüzey araştırması sonuçları ile birleştirerek bir derin harita portali oluşturacaktır. Web portali İstanbullular ile kentin misafirlerine alanda yönlerini bulmada yardımcı olurken, Geç Antik Çağdan bu yana kent peyzajının bir parçasını teşkil eden ve bir UNESCO Dünya Mirası anıtı olan İstanbul Kara Surları hakkında daha fazla bilgi edinme olanağı sağlayacaktır. (Dönem: Aralık 2017 – Ocak 2019)

Dr. Mustafa Nuri Tatbul / Türkiye, Orta Karadeniz Bölgesinde, Orta Bizans Dönemi Komana Pontica’sında Değişen Dinamikler

Dr. Tatbul, doktor unvanını Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Yerleşim Arkeolojisi bölümünden almıştır (2017) ve Hollanda Leiden Üniversitesi Arkeoloji bölümünden yüksek lisans derecesi bulunmaktadır (2007). “Türkiye, Orta Karadeniz Bölgesinde, Orta Bizans Dönemi Komana Pontica’sında Değişen Dinamikler” başlıklı araştırma projesi Türki boyların Anadolu’ya girdiği dönem ile, arkasından gelen Danişmendli/Selçuklu hakimiyeti altında Bizanslı ve Türki topluluklar arasındaki toplumsal, siyasi, ekonomik ve dini değişimler ile etkileşimleri açığa çıkarmayı amaçlamaktadır. İlk olarak, Burcu Erciyas tarafından 2004-2008 yıllarında Komana Pontica bölgesinde yürütülen kapsamlı yüzey araştırmalarında tespit edilen Orta Bizans Dönemi kilise alanlarına yönelik bir literatür taraması yaparak gelecekteki yüzey araştırmalarına hazırlanmaktadır. Gelecekte yürütülecek kapsamlı yüzey araştırmalarının verileri, literatür taramasıyla beraber kilise alanlarının işlevleri, yapıları, çağdaşlıkları ve eğer varsa hiyerarşik sıralamaları ile Türki boyların Anadolu’ya girdiği dönem ve arkasından gelen Danişmendli/Selçuklu hakimiyeti dönemindeki kaderleri ve dönemin dramatik biçimde değişen siyasi, toplumsal, ekonomik ve dini koşulları altındaki alan tercihi stratejilerini açığa çıkarmayı hedeflemektedir. Araştırma yöntemi döneme ait literatür taramasını, kazılması düşünülen kilise alanlarından kapsamlı yüzey buluntuları ve jeofizik araştırmaları ile Hamamtepe, Komana Pontica’da kazısı yapılan kilise alanlarının kazı sonuçlarını bir araya getirecektir. (Dönem: Eylül 2017 – Haziran 2018)

Dr. Nicholas Melvani / Geç Dönem Bizans İstanbul’unun Manastır Topoğrafyası

Araştırma, şehrin kentsel dokusunda yer alan Konstantinpolis’in Bizans dönemi manastırlarının son dönem tarihlerine ait izlerini sürmektedir. Nihai amaç manastırların konumlarının Geç Bizans Konstantinpolis’deki yerlerinin belirlenmesidir. Araştırma iki eksende gelişmektedir: 1) Manastırların yazılı kaynaklar ve yapı kalıntıları aracılığı ile tanımlanması 2) Konstantinpolis’in geniş topoğrafyası ve kentsel peyzajı çerçevesinde arkeoloji ve haritalama yöntemleri kullanarak manastırların kayıt altına alınması. (Dönem: Kasım 2015 – Nisan 2017)

Dr. Silvia Pedone / Orta Bizans Dönemi Mimari Plastiğinin Bağlamlaştırılması. Konstantinopolis ve Artbölgesi: Küçükyalı Örneği

Araştırmanın ilk aşaması, yapıda ve yakın çevresinde bulunmuş eserlerin tam bir envanterine sahip olmak için 2015 yılında yürütülen kazılarda bulunan eserlerin sınıflandırılmasını ve kataloglanmasını kapsamaktadır. İkinci aşamada ise İstanbul’daki diğer yapılarda (örnek olarak Fneri İsa Camisi’nin mimari plastiği) ve Küçükyalı’ya (Dereağzı) tarihsel olarak yakın dönemlere ait alanlarda karşılaştırmalı çalışmalar yürütülecektir. (Dönem: Ekim 2015 – Aralık 2016)

Dr. Roman Shliakhtin / Geç Bizans Bitinya’sının tartışmalı peyzasında Bizanslılar ve Selçuk Türkleri: Sakarya-Sangarius Vadisi Örneği

Projenin öncelikli amacı geç Bizans döneminde Sakarya-Sangarius Vadisi’ndeki Bizans dönemi savunma yapılarının analiz edilmesidir. Proje, Bizanslıların geç antik peyzajının öğelerini (Justinian köprüsü gibi) nasıl kullandığını araştırmaktadır. Kendisi daha önceki çalışmalarında Sakarya-Sangarius Vadisi’nin sadece bir “tartışmalı peyzaj” olmadığını, Bizanslılar ile Selçuk Türkleri arasında iletişim engellemekten ziyade eski yolları ve nehir geçişlerini denetleyen eden “kontrollü iletişim” için kullanılan bir peyzaj olduğunu öne sürmektedir. (Dönem: Eylül 2016 – Haziran 2017)

Dr. Siren Çelik / II. Manuel Palaiologos’un (1350-1425) Tarihsel Biyografisi

Siren Çelik doktora derecesini Birmingham Üniversitesi’nden Ağustos 2016’da “II. Manuel Palaiologos’un (1350-1425) Tarihsel Biyografisi” başlıklı teziyle aldı. Manuel sadece bir imparator değildi, aynı zamanda teolojik, felsefik ve edebi içerikli büyük bir külliyat oluşturan önemli bir yazardı. Manuel’in çalışmalarının birçoğu araştırmacılar tarafından henüz çalışılmadı, bu biyografi sayesinde göz ardı edilmiş bir yazar olan Manuel’in Bizans edebiyatında bir yer edinmesi umulmaktadır. Tez Manuel’in edebi tarzını ve kendini ifade etme biçimi kadar başka figürleri tasvir etme tarzını da incelemektedir. Çalışma aynı zamanda Manuel’in Bizans felsefi ve teolojik geleneğindeki yerine odaklanmaktadır. Çalışma, Manuel’in büyük külliyatına ve çeşitli birincil kaynaklara yakından bakarak imparatorun yönetici olarak, bir şahsiyet ve yazar olarak derinlikli portresini çizerek döneminin dünyasına ve zamanına içeriden bir bakış oluşturmayı hedeflemektedir. (Dönem: Eylül 2016 – Haziran 2017)

Dr. Caroline Laforest / Roma ve Proto-Bizans Küçük Asya’sında gömü gelenekleri: Arkeo-antropolojik bir perspektif

Dr. Laforest 2010 yılında Hierapolis’te bir Roma ev tipi mezarında dört yıl sürecek kazı çalışması başlattı. Bu proje Bordo ve Milan üniversiteleri (yöneticiler: D. Castex ve Pr. D’Andria) arasında ortak bir çalışma yürütmeye imkân verdi. Proje, cenaze pratiklerinin arkeotanatoloji, kemik bilimsel ölçüm, katmanlaşma ve gömü metaları aracılığı ile analiz edilerek, Roma ve Bizans dönemlerinde uzun bir süre yoğun olarak kullanılmış mezarın (MNI: 286 birey) yönetiminin tekrar oluşturulmasını amaçlamaktadır. (Dönem: Eylül 2015 – Haziran 2016)

Dr. Alex Rodriguez-Suarez / Çan Çalma: Geç Bizans döneminde (1261-1453) çanlar ve çan kuleleri

Bizans’ta büyük çanların dini amaçlı kullanımları görece az bilinen bir konudur. Çan çalma araştırmacıları ilgisini yeterince çekmemiş ve Bizansçılar daha ziyade çan kuleleri üzerine çalışmışlardır. Çalışma Türkiye’deki gerek yazılı kaynakları gerekse arkeolojik kalıntıları (çanlar ve çan kuleleri) araştırmayı amaçlamaktadır. Gerek günümüze ulaşan çanlar (İstanbul Arkeoloji Müzesi) gerekse çan kuleleri (Trabzon Ayasofyası) nadir olsa da, çalışma az araştırılan bu alanda yeni verilere ulaşmayı hedeflemektedir. Bizans’ta çanların kullanımının gerçek düzeylerini araştırmak Bizans’ın son yüzyıllarında değişik düzeylerde gerçekleşmiş, mimaride ve dini geleneklerde yenilikçilikle sonuçlanan kültürel ilişkiler hakkında bilgi sahibi olmayı sağlayacaktır. (Dönem: Eylül 2015 – Haziran 2016)